W poprzednim artykule z tego cyklu zwracałem uwagę na fakt, iż utrzymanie zadanych parametrów powietrza w pomieszczeniach jest możliwe przy wykonywaniu regularnych przeglądów konserwacyjnych instalacji.
Tym razem postaram się przybliżyć temat przygotowania systemu wentylacji i klimatyzacji do wykonania wymaganych prac serwisowych.
Zestaw działań umożliwiających kompleksowy serwis instalacji jest różny dla systemów wentylacji i klimatyzacji, można jednak je częściowo łączyć, zwłaszcza w przypadku układów wentylacyjno-klimatyzacyjnych z pełną obróbką powietrza lub np. klimatyzacji kanałowej. W tym artykule skupię się na układach wentylacji.
Zgodnie z aktualnymi przepisami instalacje i urządzenia wentylacyjne, w okresie ich użytkowania powinny być utrzymywane w stanie technicznym zapewniającym sprawność i niezawodność funkcjonowania. Przepisy dalej określają, iż w okresie użytkowania instalacji należy:
zachować pełna drożność i szczelność przewodów i urządzeń,
utrzymać wymagany przekrój kratek wentylacyjnych
realizować wymagane roboty konserwacyjne i remontowe,
realizować zalecenia pokontrolne wydawane przez upoważnione organy kontroli i nadzoru, w razie uzasadnionej potrzeby – kontrole stanu technicznego instalacji i urządzeń wentylacyjnych.
O częstotliwościach serwisowania poszczególnych rodzajów systemów pisałem w poprzednim artykule z tego cyklu.
W uzupełnieniu dodam, że dla przypadku wentylacji grawitacyjnej, mimo że nie zostało to jednoznacznie sprecyzowane, można zastosować zapis z Prawa Budowlanego (Dz. U. 2000 nr 106 poz. 1126), Art. 62.1, który mówi, że instalacje gazowe oraz przewody kominowe – dymowe, spalinowe i wentylacyjne powinny być poddawane okresowej kontroli.
Przepisy określają dość precyzyjnie wymagania odnośnie częstotliwości wykonania prac konserwacyjnych, niestety mało jest obecnie danych szczegółowych dotyczących sposobu realizacji konserwacji systemu. Wśród dostępnych wymagań można wyróżnić kilka zapisów w Warunkach Technicznych, które określają, że:
153, ust. 6. Przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne umożliwiające oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także innych urządzeń i elementów instalacji, o ile konstrukcja nie pozwala na czyszczenie w inny sposób niż przez te otwory, przy czy nie należy ich sytuować w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych.
Fot_1. Rewizja wentylacyjna na kanale okrągłym.
Przyjmuję się że odległość między klapami powinna wynosić 6-10m, przy czym należy indywidualnie podjąć decyzję o lokalizacji klap, jeśli w instalacji znajduję się przeszkoda np. przepustnica, klapa zwrotna, tłumik lub rozgałęzienie.
Inne wytyczne podają że sieć przewodów należy wyposażyć w taką liczbę pokryw rewizyjnych, która zapewni, że żadna część sieci przewodów nie zawiera więcej niż:
a) jedną zmianę średnicy, licząc od pokrywy rewizyjnej;
b) jedną zmianę kierunku, większą niż 45°, licząc od pokrywy rewizyjnej;
c) 7,7 m przewodu, licząc od pokrywy rewizyjnej.
Optymalnym rozwiązaniem jest projekt uwzględniający dostęp do całej instalacji po montażu, wówczas można przeprowadzić serwis i czyszczenie instalacji, bez konieczności wykonywania rewizji, a jedynie demontując odpowiednie elementy składowe.
Wspomina o tym norma: Norma PN-EN 12097:2007 Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów wprowadza zalecenie, zgodnie z którym należy montować elementy systemów wentylacyjnych w taki sposób, aby w przyszłości mogły być demontowane w celu czyszczenia [fot_2].
Fot_2. Czyszczenie instalacji wentylacyjnej poprzez demontaż elementów składowych.
Podobnie jak w przypadku instalacji, zaleca się zapewnić dostęp do urządzeń centralnych systemu, które wymagają częstszych działań konserwacyjnych aniżeli przewody.
Częstotliwość i warunki realizacji serwisu szczegółowo określone są przed producentów urządzeń w DTR, nie mniej ogólne zasady są podobne.
Podstawową czynnością jest wymiana filtrów. Zgodnie z przepisami:
Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej powinny być zabezpieczone przed zanieczyszczeniami znajdującymi się w powietrzu zewnętrznym, a w szczególnych przypadkach w powietrzu obiegowym (recyrkulacyjnym), za pomocą filtrów(…).
Zabrudzone filtry, nie tylko obniżają higienę i jakość tłoczonego powietrza, ale także zwiększają opory instalacji, przez co spada jej wydajność i rośnie zużycie prądu [fot_3].
Fot_3. Porównanie filtrów wentylacyjnych przed i po wymianie.
Kolejnym punktem serwisu jest czyszczenie elementów składowych centrali, tj. wentylatorów, wymienników oraz obudowy i wnętrza. Dodatkowo należy skontrolować i w razie potrzeby oczyścić elementy początkowe i końcowe instalacji czyli nawiewniki/wywiewniki oraz wyrzutnię i czerpnie zewnętrzne, w tym także czerpnię GWC.
Podczas wykonywania przeglądu należy pamiętać o przeglądzie automatyki sterującej. Taki przegląd powinien uwzględniać przede wszystkim: reset filtrów, kontrolę pracy układu sterowania, kontrolę połączeń kablowych, pomiar prądów pracy oraz wydajności układu w celu uzyskania wymaganych założeń projektowych po zakończonym czyszczeniu serwisie [fot_4].
Fot_4. Pomiar i regulacja wydajności systemu po zakończonym serwisie.
Pomieszczenia czyste
Pakiet działań konserwacyjnych jest uzależniony od rodzaju budynku, w którym serwis jest realizowany. Szczególną uwagę zwraca się na instalację tzw. pomieszczeń czystych, tj. sale operacyjne, produkcje specjalistyczne farmaceutyczne, itp.
W Warunkach Technicznych wyodrębniono zalecenie dla urządzeń obsługujących tego typu pomieszczenia:
154, ust. 5: W przypadku pomieszczeń o specjalnych wymaganiach higienicznych należy stosować centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne umożliwiające utrzymanie podwyższonej czystości wewnątrz obudowy, wyposażone w oświetlenie wewnętrzne i wzierniki do kontroli stanu centrali z zewnątrz.
Producenci prześcigają się określaniu cech dla produktów dedykowanych do pomieszczeń czystych, niewielu jednak spełnia choćby podstawowe wymagania im stawiane.
W tego typu urządzeniach, ze względu na częstotliwość i sposób czyszczenie, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na konstrukcję central wentylacyjno-klimatyzacyjnych.
Konstrukcja w tego typu urządzeniach powinna posiadać:
zdejmowane osłony stałe
podłogi, przepony wentylatorów, prowadnice wymienników, ramki filtrów, ramki odkraplaczy wykonane ze materiałów kwasoodpornych, stali nierdzewnej
zaokrąglone wewnętrzne części konstrukcji co ułatwi czyszczenie w trudno dostępnych miejscach [narożniki]
rynienki ociekowe po stronie obsługowej,
zapewniony dostęp do wymienników ciepła umożliwiający ich dokładne mycie,
wszystkie krawędzie i uskoki wypełnione silikonem odpornym na pleśń i grzyby (zawierające środek grzybobójczy)
wentylatory w zabudowie wyposażonej w klapy rewizyjne i spusty umożliwiające ich mycie,
elementy łączące konstrukcji wykonane z materiałów kwasoodpornych,
okienka inspekcyjne i lampy oświetleniowe dla ułatwienia kontroli stanu czystości w centrali wentylacyjnej bez konieczności wyłączania i otwierania urządzenia,
możliwość zastosowania lamp UV o działaniu bakteriobójczym dla zapewnienia dezynfekcji powietrza,
Kanał na przeglądzie
W poprzednim artykule z tego cyklu zwracałem uwagę na fakt, iż utrzymanie zadanych parametrów powietrza w pomieszczeniach jest możliwe przy wykonywaniu regularnych przeglądów konserwacyjnych instalacji.
Tym razem postaram się przybliżyć temat przygotowania systemu wentylacji i klimatyzacji do wykonania wymaganych prac serwisowych.
Zestaw działań umożliwiających kompleksowy serwis instalacji jest różny dla systemów wentylacji i klimatyzacji, można jednak je częściowo łączyć, zwłaszcza w przypadku układów wentylacyjno-klimatyzacyjnych z pełną obróbką powietrza lub np. klimatyzacji kanałowej. W tym artykule skupię się na układach wentylacji.
Zgodnie z aktualnymi przepisami instalacje i urządzenia wentylacyjne, w okresie ich użytkowania powinny być utrzymywane w stanie technicznym zapewniającym sprawność i niezawodność funkcjonowania. Przepisy dalej określają, iż w okresie użytkowania instalacji należy:
O częstotliwościach serwisowania poszczególnych rodzajów systemów pisałem w poprzednim artykule z tego cyklu.
W uzupełnieniu dodam, że dla przypadku wentylacji grawitacyjnej, mimo że nie zostało to jednoznacznie sprecyzowane, można zastosować zapis z Prawa Budowlanego (Dz. U. 2000 nr 106 poz. 1126), Art. 62.1, który mówi, że instalacje gazowe oraz przewody kominowe – dymowe, spalinowe i wentylacyjne powinny być poddawane okresowej kontroli.
Przepisy określają dość precyzyjnie wymagania odnośnie częstotliwości wykonania prac konserwacyjnych, niestety mało jest obecnie danych szczegółowych dotyczących sposobu realizacji konserwacji systemu. Wśród dostępnych wymagań można wyróżnić kilka zapisów w Warunkach Technicznych, które określają, że:
Fot_1. Rewizja wentylacyjna na kanale okrągłym.
Przyjmuję się że odległość między klapami powinna wynosić 6-10m, przy czym należy indywidualnie podjąć decyzję o lokalizacji klap, jeśli w instalacji znajduję się przeszkoda np. przepustnica, klapa zwrotna, tłumik lub rozgałęzienie.
Inne wytyczne podają że sieć przewodów należy wyposażyć w taką liczbę pokryw rewizyjnych, która zapewni, że żadna część sieci przewodów nie zawiera więcej niż:
Optymalnym rozwiązaniem jest projekt uwzględniający dostęp do całej instalacji po montażu, wówczas można przeprowadzić serwis i czyszczenie instalacji, bez konieczności wykonywania rewizji, a jedynie demontując odpowiednie elementy składowe.
Wspomina o tym norma: Norma PN-EN 12097:2007 Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów wprowadza zalecenie, zgodnie z którym należy montować elementy systemów wentylacyjnych w taki sposób, aby w przyszłości mogły być demontowane w celu czyszczenia [fot_2].
Fot_2. Czyszczenie instalacji wentylacyjnej poprzez demontaż elementów składowych.
Podobnie jak w przypadku instalacji, zaleca się zapewnić dostęp do urządzeń centralnych systemu, które wymagają częstszych działań konserwacyjnych aniżeli przewody.
Częstotliwość i warunki realizacji serwisu szczegółowo określone są przed producentów urządzeń w DTR, nie mniej ogólne zasady są podobne.
Podstawową czynnością jest wymiana filtrów. Zgodnie z przepisami:
Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej powinny być zabezpieczone przed zanieczyszczeniami znajdującymi się w powietrzu zewnętrznym, a w szczególnych przypadkach w powietrzu obiegowym (recyrkulacyjnym), za pomocą filtrów(…).
Zabrudzone filtry, nie tylko obniżają higienę i jakość tłoczonego powietrza, ale także zwiększają opory instalacji, przez co spada jej wydajność i rośnie zużycie prądu [fot_3].
Fot_3. Porównanie filtrów wentylacyjnych przed i po wymianie.
Kolejnym punktem serwisu jest czyszczenie elementów składowych centrali, tj. wentylatorów, wymienników oraz obudowy i wnętrza. Dodatkowo należy skontrolować i w razie potrzeby oczyścić elementy początkowe i końcowe instalacji czyli nawiewniki/wywiewniki oraz wyrzutnię i czerpnie zewnętrzne, w tym także czerpnię GWC.
Podczas wykonywania przeglądu należy pamiętać o przeglądzie automatyki sterującej. Taki przegląd powinien uwzględniać przede wszystkim: reset filtrów, kontrolę pracy układu sterowania, kontrolę połączeń kablowych, pomiar prądów pracy oraz wydajności układu w celu uzyskania wymaganych założeń projektowych po zakończonym czyszczeniu serwisie [fot_4].
Fot_4. Pomiar i regulacja wydajności systemu po zakończonym serwisie.
Pomieszczenia czyste
Pakiet działań konserwacyjnych jest uzależniony od rodzaju budynku, w którym serwis jest realizowany. Szczególną uwagę zwraca się na instalację tzw. pomieszczeń czystych, tj. sale operacyjne, produkcje specjalistyczne farmaceutyczne, itp.
W Warunkach Technicznych wyodrębniono zalecenie dla urządzeń obsługujących tego typu pomieszczenia:
Producenci prześcigają się określaniu cech dla produktów dedykowanych do pomieszczeń czystych, niewielu jednak spełnia choćby podstawowe wymagania im stawiane.
W tego typu urządzeniach, ze względu na częstotliwość i sposób czyszczenie, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na konstrukcję central wentylacyjno-klimatyzacyjnych.
Konstrukcja w tego typu urządzeniach powinna posiadać:
Fot_5. Centrala wentylacyjna w wykonaniu higienicznym. Widoczne są m.in. okna inspekcyjne.
Sławomir Mencel
Wszystkie zdjęcia z arch. KLIMATSYSTEM