Obliczenia hydraulicznie, obciążeń termicznych oraz wydajności to tylko jeden z elementów jaki należy przeprowadzić podczas projektowania instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnych.

Osobna, ale równie ważna z punktu widzenia realizacji systemu, to kwestia możliwości wykonania zaprojektowanych rozwiązań na danym obiekcie budowlanym.

Lokalizacja urządzeń

Wykonanie obliczeń określa wielkość układu. Dobór średnic, materiałów z jakich będzie wykonany system oraz wielkość urządzeń powinien uwzględnić możliwość ich posadowienia oraz przewidzieć sposób zamocowania na danym obiekcie. Częstym problem jest brak takiej analizy na etapie projektu, co powoduje problemy z realizacją, generując w ten sposób dodatkowe koszty.

Najczęstszym problemem w realizacji systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych są ich gabaryty, które często nie tylko przerastają wyobrażenia inwestora, a też osób związanych od lat z budownictwem.

Dawniej rozwiązanie wentylacji opierała się w głównej mierze o kominy, które były zazwyczaj precyzyjnie osadzone w bryle budynku i nie stanowiły zaskoczenia w trakcie realizacji.

Obecnie zapewnienie komfortu oraz spełnienie wymagań wymaga zastosowania układów mechanicznych, które zależnie od potrzeb zajmują znaczną część przestrzeni budynku.

Architekci często zapominają o tym aspekcie, niejednokrotnie będąc pod presją inwestora, dla którego każdy m2 stanowi dodatkowe źródło dochodu, zwłaszcza przy obiektach komercyjnych, które są budowane na sprzedaż lub wynajem. Paradoksalnie instalacje wentylacji i klimatyzacji najczęściej pomijane, wymagają zazwyczaj najwięcej miejsca do ich realizacji.

Pierwszy problem przed jakim staje projektant instalacji to lokalizacja urządzeń, a przede wszystkim central wentylacyjno-klimatyzacyjnych, które zazwyczaj zajmują najwięcej przestrzeni. Wybór powinien być uzależniony od specyfiki budynku. Głównym argumentem jaki przemawia za lokalizacją urządzeń na zewnątrz to brak ograniczenia miejsca wewnątrz budynku i koniecznośći wygenerowania dodatkowego pom. technicznego.

Tab. Aspekty związane z lokalizacją central wentylacyjnych

Z punktu widzenia energetycznego oraz eksploatacyjnego optymalne jednak wydaje się umieszczenie elementów wewnątrz budynku. Plusem są nie tylko niższe straty energii do otoczenia, mniejsze jest też zagrożenie uszkodzenia wymienników wodnych, zwłaszcza instalacji, w których czynnik grzewczy nie stanowi mieszanki glikolowej. Takie rozwiązanie wymaga jednak zapewnienia odpowiedniej przestrzeni nie tylko dla lokalizacji urządzeń, ale też realizacji czynności serwisowych [wymiana filtrów, czyszczenie wnętrza], które w skrajnym przypadku mogą wymagać wymiany poszczególnych elementów składowych tj. nagrzewnicy, wentylatora, chłodnicy.

Niektórzy z producentów umożliwiają indywidualną konfigurację urządzeń z uwzględnieniem nie tylko wybranych sekcji i gabarytów, ale też układu króćców przyłączeniowych co umożliwia lokalizację urządzenia nawet w niewielkiej przestrzeni.

Czerpnia i wyrzutnia

Kolejnym problemem, który wymaga analizy na etapie projektu jest usytuowanie czerpni i wyrzutni.

Wytyczne dotyczące lokalizacji czerpni i wyrzutni zostały dość precyzyjnie określone w Rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. I tak, w przypadku dachu:

Odległość wyrzutni dachowych, mierząc w rzucie poziomym, nie powinna być mniejsza niż 3 m od:

1. krawędzi dachu, poniżej której znajdują się okna,
2. najbliższej krawędzi okna w połaci dachu,
3. najbliższej krawędzi okna w ścianie ponad dachem. 
   Jeżeli odległość, o której mowa w ust. 12 pkt 2 i 3, wynosi od 3 m do 10 m, dolna krawędź wyrzutni powinna znajdować się co najmniej 1 m ponad najwyższą krawędzią okna. 
   Ponadto W przypadku usuwania przez wyrzutnię dachową powietrza zawierającego zanieczyszczenia szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe zapachy, z zastrzeżeniem ust. 5, odległości, o których mowa w ust. 12 i 13, należy zwiększyć o 100%.

Lokalizacja czerpni i wyrzutni na dachu wymaga jednak dobrego uszczelnienia dekarskiego i często stanowi problem zależnie od konstrukcji dachu, dlatego wszelkie przejścia dachowe powinny być starannie przemyślane. Takie rozwiązanie jest problematyczne zwłaszcza gdy dachy wykonane są z płyt warstwowych z rdzeniem.

Dodatkowo w przypadku lokalizacji na dachu jednocześnie czerpni i wyrzutni należy zachować odległości określona we wspomnianych Warunkach technicznych:

Czerpnie i wyrzutnie powietrza na dachu budynku należy sytuować poza strefami zagrożenia wybuchem, zachowując między nimi odległość nie mniejszą niż 10 m przy wyrzucie poziomym i 6 m przy wyrzucie pionowym, przy czym wyrzutnia powinna być usytuowana co najmniej 1 m ponad czerpnie.

Pewnym udogodnieniem jest kolejny paragraf 152 pkt. 11, który pozwala ograniczenie tych odległości w przypadku zastosowania tzw. zblokowanych urządzeń wentylacyjnych, obejmujących czerpnię i wyrzutnię powietrza, zapewniających skuteczny rozdział strumienia powietrza świeżego od wywiewanego z urządzenia wentylacyjnego. Nie dotyczy to jednak przypadku usuwania powietrza zawierającego zanieczyszczenia szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe zapachy lub substancje palne. Ponadto takie rozwiązanie nie zostało szczegółowo opisane przez ustawodawcę i często stanowi pole do dyskusji na temat poprawności wykonania oraz funkcjonalności systemu.

Lokalizacja czerpni lub wyrzutni na elewacji wydaje się być łatwiejsza dla wykonawcy, ma jednak więcej ograniczeń wynikających z konieczności zachowania odległości od siebie oraz od okien.

Dopuszcza się sytuowanie wyrzutni powietrza w ścianie budynku, pod warunkiem że:

1. powietrze wywiewane nie zawiera uciążliwych zapachów oraz zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia,
2. przeciwległa ściana sąsiedniego budynku z oknami znajduje się w odległości co najmniej 10 m lub bez okien w odległości co najmniej 8 m,
3. okna znajdujące się w tej samej ścianie są oddalone w poziomie od wyrzutni co najmniej 3 m, a poniżej lub powyżej wyrzutni co najmniej 2 m,
4. czerpnia powietrza, usytuowana w tej samej ścianie budynku, znajduje się poniżej lub na tym samym poziomie co wyrzutnia, w odległości co najmniej 1,5 m.

Odległość 1,5m wydaje się być dość mała, dlatego zaleca się ją zwiększyć, min. do 3m.

Alternatywą czerpni i wyrzutni dachowych oraz ściennych mogą być czerpnie i wyrzutnie terenowe-wieżowe, przy czym usytuowanie wyrzutni powietrza tego typu na poziomie terenu jest dopuszczalne tylko za zgodą i na warunkach określonych przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Odległość czerpni i wyrzutni od poziomu powierzchni jest uzależniona od jej lokalizacji:

• w przypadku dachu ta min. odległość od powierzchni dachu wynosi 0,4m
• w przypadku lokalizacji czerpni na ścianie min. odległość wynosi 2m, taką odległość również przyjmuje się dla czerpni terenowych

Ponadto analizując możliwości usytuowania czerpni i wyrzutni należy brać pod uwagę odległości od miejsc parkingowych, dróg oraz pozostałych budynków.

Sławomir Mencel